Bina güçlendirme, kullanım sınıfına bağlı olarak binanın fonksiyonu güvenle sağlaması ve olası bir aşırı zorlama altında (deprem, rüzgâr yükleri gibi) binanın göçememesi ve can güvenliğini sağlamak için yapılan güçlendirme işlemidir. Can ve mal kaybının önlenmesini, binanın güvenle kullanılmasını sağlamak amacıyla yapılan güçlendirme işlemlerinde planlı hareket etmek gerekir. Güçlendirme işlemi herhangi bir nedenden dolayı temeli, kolonları, kirişleri ve duvarları hasar görmüş binalarda ya da taşıyıcı sistem elemanlarının taşıma gücü ve sünekliklerinin yetersiz olduğu durumlarda uygulanabilir. Binalar zamanla çeşitli nedenlere bağlı olarak hasar alabilir. Eski binalarda zamanın ilerlemesine bağlı olarak yıpranmalar görülebilir. Bu yıpranmaların temel nedeni genel olarak yapı malzemelerinin çevresel etkilere maruz kalmasıdır. Depreme dayanıklı olmayan ve hasar görmüş binalar için bina güçlendirme işlemi gerekli bir işlemdir.

Bina Güçlendirme Yapımı

Bina güçlendirme işlemi belirli bir plan doğrultusunda gerçekleştirilir. Güçlendirme işlemi aşamaları:

• Öncelikle binaya özel olarak hazırlanan ve onaylanan güçlendirme projesi incelenerek keşif listesi hazırlanır. Keşif listesi kullanılacak malzeme türlerini, miktarlarını ve maliyetlerini içeren detaylı bir dokümadır.
• Ardından güçlendirilecek bina inşaata hazırlanır. Bu hazırlık işleminde alanın boşaltılması, kullanılacak malzemeler için yer açılması, yapılacak işlemler için yüzey hazırlığı, gerektiği durumlarda elektrik ve mekanik tesisatların deplasesi, inşaat güvenliği için tedbirlerin alınması gibi işlemleri içerir.
• Sonrasında güçlendirme projesi uygulama deneyimi olan tecrübeli saha mühendisi gözetiminde tecrübeli işçiler ile güçlendirme projesindeki her detay tekniğine uygun olarak uygulanır. Güçlendirme projesi ne kadar iyi olursa olsun sahada gerektiği şekilde uygulanmadıktan sonra binanın güçlendirilemeyeceği unutulmamalıdır.
• Güçlendirme işlemi tamamlandıktan sonra binanın kullanıma açılması için gerekli tadilatlar, tesisatların çalışır hale getirilmesi sağlanır ve bina sahibine teslim edilir.

İşlemler sırasında kullanılan malzemeler teknik malzemeler olduğu için sağlaması gereken mühendislik özellikleri ve uygulama yöntemi beklenen malzeme davranışını sağlamasında önemli rol oynar. Bu sebeple konusunda uzman teknik kişilerce uygulanması gereklidir.

Bina Güçlendirme Yöntemleri

Türkiye’de mevcut yapı stokunun büyük bir kısmını betonarme binalar oluşturmaktadır. Örneğin İstanbul için 2018 verilerine göre yaklaşık bina stokunun yüzde 84’ü betonarme binadan oluşmaktadır. Bu sebeple bu yazımızda betonarme binaların güçlendirilmesi için kullanılan yöntemlerden bahsedeceğiz. Betonarme bina uygulamalarında malzeme olarak çoğu durumda beton, çelik ve karbon liflerle güçlendirilmiş polimer(CFRP) malzeme kullanılmaktadır. Bu malzemeler genellikle birincil taşıyıcı elemanlar olan kolon ve perde elemanların güçlendirilmesinde için tercih edilir. Kolonların güçlendirilmesinde betonarme mantolama (concrete jacketing), çelik mantolama (steel jacketing) ya da CFRP sargılama yöntemi kullanılır. Bu yöntemlerden hangisinin kullanılabileceği bina sahibinin tercihine ya da ustanın kafasına göre belirlenebilecek bir şey değildir. Örneğin, CFRP ile sarılması kolonun eğilme dayanımı artırmaz iken betonarme mantolama artırır. Bu sebeple yöntem seçimini konusunda uzman bir mühendisin binanın ihtiyacına göre belirlemesi gerekir.

Kiriş güçlendirme yöntemi olarak betonarme mantolama, çelik ve karbon lifli plaka kullanımı teknikleri tercih edilebilir. Ancak hangi yöntemin seçileceği yine elemandan beklenen taşıma gücü kapasitesi ve süneklik özelliklerine bağlı olarak uzman mühendis tarafından seçilmelidir. Döşeme elemanlar genel olarak ihtiyacın üzerinde taşıma gücüne sahiptir. Ancak güçlendirme yöntemi olarak döşeme üstünden (hasır çelik ile betonarme imalatı, yada FRCM uygulaması gibi) ve altından uygulanabilen (Karbon plaka ya da FRCM uygulaması gibi) güçlendirme yöntemleri vardır.

Temel güçlendirme işlemleri zemin taşıma gücünün yetersiz olduğu ya da mevcut temelde oluşabilecek zımbalama güvenliği yetersizliğinde ya da yanal deprem kuvvetlerinin iletilmesinde yetersiz olan temel sistemi durumlarında kullanılabilir. Temel için yapılana güçlendirme yöntemleri zemin iyileştirme yöntemleri olabileceği gibi betonarme imalat ile mevcut temelin güçlendirilmeside olabilir.

Bina Güçlendirme Hakkında Bilinmesi Gerekenler

Bina güçlendirme işi hakkında sayın hocamız Prof. Dr. Uğur Ersoy’un sözü “Yeni bina yapımı konfeksiyonculuk ise bina güçlendirme terzi işidir.” konunun yeni bir bina yapımından ne kadar farklı ve uzmanlık gerektirdiğini anlatmada yeterli bir sözdür. Bu sebeple can güvenliği ve ülke ekonomisi yönünden bir gereklilik olan bina güvenliği konusu konusunda uzman ekiplere teslim edilmelidir. Hem yüksek maliyetli hem de fazla meşakkatli olan bu süreci yaşayan insanlarımızın çektiği sıkıntı ve harcadıkları birikimlerine değmesi için uzman kişilerle çalışmaları gereklidir.

                                                                                                                             www.istanbulguclendirme.com

İçerik ENOC Yapı Danışmanlık tarafından hazırlanmıştır.