Murat Paker Tükenmişlik Sendromunu Anlattı

Psikoterapist Dr. Murat Paker dijitalleşen dünyanın popüler hastalıklarından biri olan tükenmişlik sendromunun nedenleri ve çözüm yollarını anlattı.

Nedir tükenme sendromu? İngilizcesi burn-out. Türkçe’de bunu tükenme sendromu diye karşılıyoruz. Sonuçta belli bir duruma bağlı olarak yani bilinen, gözlemlenebilen bir nedene, duruma bağlı olarak duygusal, zihinsel ve bazen de bunlara eşlik eden fiziksel bir tükeniş bitiş hali. Kişi kendini duygusal, zihinsel ve fiziksel olarak tükenmiş hissediyor. Ne tür durumlar yol açabiliyor?

TÜKENMİŞLİK SENDROMUNUN BELİRTİLERİ

İLGİLİ HABER Aday Takip Sistemi: İK Süreçlerinizi Optimize Edin

Genellikle literatür de bilinen daha çok iş yoğunlukları, çalışma koşulları, ağır çalışma sorumlulukları ve bundan (reyen??) kronik stres, baş edilemeyen çok yoran, tüketen stres sorunları. En çok bilinen nedeni bu, en çok çalışılmış nedeni bu ama tek durum bu değil tabii. Mesela zor, yoğun ebeveynlik halleri. Özellikle tek başına yapılan ebeveynlikler, zor çocuklarla yapılan ebeveynlikler, yaşlı bakımları, hasta bakımları ya da bildiğimiz romantik ilişkilerde ki zorluklar bunların yarattığı kronik stres, bu tükenme sendromuna yol açabiliyor.

Bu tükenme sendromunda kişinin kendi kaynakları kapasitesiyle içinde bulunduğu durumun, işin ya da ilişkinin gerektirdiği sorumluluk, ağırlık arasında bir dengesizlik yani kapasite kişinin dayanma, becerebilme, başa çıkma kapasitesi işin ya da ilişkinin gerektirdiği ortaya çıkardığı stresle, sorumlulukla dengeli değil ona yetişemiyor ve o sorumluluğun, işin, ilişkinin yarattığı stresin altında eziliyor, tükeniyor çok yoruluyor. Bunun sonucunda depresyona benzer bir tablo ortaya çıkıyor işte isteksizlik, motivasyonsuzluk, uykusuzluk, iştahsızlık, enerji kaybı gibi konsantrasyon bozukları, hafıza problemleri gibi sonuçları olabilir. Alınganlık, öfke, kolay sinirlenme gibi belirtiler olabilir.

Tükenme sendromunda fiziksel bazı belirtiler de işin içine girebilir. Baş ağrısı, aşırı yorgunluk, karın ağrısı, mide bağırsak rahatsızlıkları, sindirim sisteminin iyi çalışmaması da devreye girebilir. Bu durumla baş edebilmek için alkol, uyuşturucu kullanımı, yeme bozuklukları, aşırı stresle baş edebilmek için duygusal yemek yeme gibi durumlar da devreye girebilir. İlişki zorlukları başlayabilir. Kişi kendisiyle iyi hissetmediği için, tükenmiş hissettiği için içinde bulunduğu ilişkiler işte sevgilisi, karısı, kocası, çocuklarıyla yeterince ilgilenemiyor o ilişkilerde de sorun yaşamaya başlıyor olabilir.

HANGİ MESLEK GRUPLARINDA DAHA SIK GÖRÜLÜYOR?

En çok hangi meslek gruplarında görülüyor diye bakarsak, stres düzeyinin yüksek olduğu mesleklerde mesela sağlık çalışanları, güvenlik personeli, polisler, askerler duygusal emek gerektiren, bakım veren personel işte çocuk bakımı, hasta bakımı, yaşlı bakımı gibi işlerde çalışanlar. Tehlikeli işlerde çalışanlar itfaiyeciler gibi, afetlerde yardım personeli, psikolojik destek veren personel, terapistler gibi. Bu tür meslek gruplarında daha fazla göründüğü biliniyor ama bunlarla sınırlı değil tabi günümüzde dünya da egemen olan bu kapitalist, sosyo-ekonomik yapıda çoğu iş düzeni çalışanlardan maksimumu almasını istiyor. Çalışanın durumunu çok fazla gözetmeden, kapasitelerini gözetmeden daha sömürüye açık çalışanların olabildiğince çok vermesini, çok çalışmasını sağlamaya yönelik bir iş düzeni var çoğu yerde, heryer de olmasa da. Böyle bir iş düzeninde kişiler işini kaybetmemek için öyle bir kendilerinden vazgeçen bir tarzda başlayabiliyorlar ki, kendilerini hiç gözetmeden çalışmaya başlayabiliyorlar ki bu da sık sık bu ileri kapitalist ülkelerde, batı dünyasında, Amerika ve Avrupada bu tür iş kollarında, bu tür işlerde çalışan insanlar da, demin saydığım meslek gruplarından olmasalar bile çok ciddi tükenme sendromları görülebiliyor. Finans dünyasında çalışanlar, ciddi kazanç-kayıp durumlarının hızla olabildiği işlerde çalışanlar, iş kaybetme riskinin yüksek olduğu işlerde çalışanlar bunların hepsi işlerinde tutunabilmek, kayıba uğramamak için kendilerini unutarak hiç gözetmeden çok ağır çalışabiliyorlar ve bu bir süre sonra burn-out’a, tükenme sendromuna neden olabiliyor.

Tükenme sendromunun görüldüğü diğer bir grup, aktivistler grubu. Belli bir dava için uğraşan insanlar mesela ekoloji aktivistleri ya da belli bir toplumsal hareket için uğraşan gruplar. Bu gruplarda insanlar genellikle gönüllü faaliyet yapıyorlar bu gönüllü faaliyetler nadiren tam bir başarıya ulaşıyor. Çoğunlukla çok uzun sürüyor, çoğunlukla hüsranla, büyük zorlukla karşılaşıyor ve bütün bu ağır sorumluluklar, uzun sürmesi ve genellikle çokta büyük bir başarı ile sonuçlanmaması bu hareketlerin içinde de tükenme sendromunun yaşanmasını getirebiliyor.

NELER YAPILABİLİR?

Tükenme sendromu olmaması için ne yapılabilir? Bunun için tabi olabildiğince kişiye özgü, bu herkes için geçerli bir reçetesi yok ama kişiye özgü dengeli bir hayat sistemi kurabilmek, hayatı anlamlandırabilmek, bir anlam dünyası kurabilmek, kişinin kendine iyi bakabilmesi, öz bakım verebilmesi yani çalışıyorsa da hayatını çalışmaktan ibaret görmemesi, hayat (adamları???) arasında kaynaklarını dağıtabilmesi.

Kendini dinlendirebileceği yeniden üretebileceği anlamlı alanlar yaratabilmesi, ilişkiler yaratabilmesi, kendini içinde iyi hissedebildiği ilişkilerle sarmalanabiliyor olması, kendini iyi hissettiği alanlar bulabiliyor olması, kendini sakinleştirebildiği iyi hissettiği alanlar yaratabiliyor olması ve kendini çok iyi gözlemleyebiliyor olması yani çok yorulduğu zamanlar da mola verebilmesi, ara verebilmesi, tatil alabilmesi. Eğer ilişkilerse tükenme sendromu yaratan neden o ilişkilerin sağlıklı ilişkiler olup olmadığı, devam etmesi gereken ilişkiler olup olmadığını sorgulaya bilmesi buna bakabilmesi çok önemli. Tabi uç durumlarda iyice çarpışık bir hal almışsa ve tükenme sendromu çok ağır seyreden bir tabloya ulaşmışsa tabi o zaman bir psiko-terapistten profesyonel bir yardım almakta düşünülebilir. Murat Paker iletişim için Murat Paker web sitesi için Muratpaker.com web sitesine giriş yapabilirsiniz.